مشهد
استان خراسان به مركزيت شهر مشهد، تا سال ۱۳۸۳ با مساحتي
معادل ۳۱۳٬۳۳۵ كيلومتر مربع، وسيع‌ترين
استان ايران بود كه حدود يك پنجم مساحت ايران را تشكيل مي‌داد. اين استان از شمال و شمال شرق به جمهوري تركمنستان، از شرق به كشور افغانستان، از
جنوب به استان سيستان و بلوچستان، از غرب به استان سمنان و استان اصفهان، از شمال
غرب به استان گلستان، از جنوب غرب به استان كرمان و استان يزد محدود بود.اين استان
پس از سال ۱۳۸۳، به سه استان خراسان جنوبي به مركزيت بيرجند، خراسان رضوي به
مركزيت مشهد و خراسان شمالي به مركزيت بجنورد تقسيم گرديد.
شهر مشهد
شهر مشهد مركز شهرستاني به همين نام و مركز پهناورترين استان، يعني
خراسان رضوي است كه داراي 313337 كيلومتر مربع مساحت مي باشد و در 36 درجه و 17
دقيقه عرض شمالي و 59درجه و 36 دقيقه و 45 ثانيه طول شرقي قرار دارد. وسعت شهرستان مشهد 17358 كيلومتر مربع است و در حوضه آبريزكشف
رود و در انتهاي جنوبي دشت رسوبي توس وا قع است و
دورشته كوه هزار مسجد در شمال و بينا لود
در جنوب آن قرار دارد وارتفاع آن از سطح دريا حدود 970 متر و فاصله زميني آن با
تهران934 كيلومتر است، و رودخانه كشف رود در 8 كيلومتري شمال اين شهر از شمال غرب
به سمت شرق جريان دارد.
شهرستان مشهدمحدود است از شمال به جمهوري تركمنستان و از شمال غربي به درگز و
چناران و از غرب و جنوب به شهرستانهاي نيشابور و فريمان واز شرق و جنوب شرقي با
سرخس و تربتجام و افغانستان وپاكستان هم مرز
است.
واژه مشهد در فرهنگ لغت به معناي محل شهادت است و بدليل شهادت هشتمين پيشواي شيعيان جهان آقا
(علي ابن موسي الرضا(ع) و مدفن شريفشان دراين شهر، مشهد نام گرفته است و همه سا له
پذيراي ميليون ها زائرعاشق ازسراسردنيا و كشورهاي مسلمان عربي همسايه و
هموطنان عزيزمان مي باشد.
اين شهر رسما توسط رييس جمهور محترم
ونمايندگان مجلس شوراي اسلامي درتاريخ8/8/1388 هجري شمسي به عنوان پايتخت معنوي ايران اعلام شد. شهرستان مشهد داراي 4 شهر (كلات ، طرقبه
، شانديز و مشهد) و 5 بخش و 15 دهستان و
1190 آبادي بوده و براساس آخرين آمار سرشماري
نفوس ومسكن منتشره در سال 1389،جمعيت شهرستان مشهد 2.992.478 نفر بوده است.
در نظام سلسله مراتب شهري ايران، مشهد در مرتبه دوم بعد از تهران قرار دارد كه به دليل اعتبار فرا
منطقهاي و عوامل مختلفي همچون قراردا
شتن در مسيرراههاي تجاري و ارتباطي كشورهاي آسياي ميانه و افغانستان، همواره جمعيت
آن در حال افزايش است.
آب وهوا
مشهد به
دليل موقعيت جغرافيايي خاص كه درمنطقه مرزي بين شمال و جنوب خراسان قراردارد و
همچنين تداخل جبهههاي مختلف آب و هوايي، داراي آب و هوا و خصوصيات ويژه اقليمي
است و قسمت اعظم دشت مشهد- نيشابور، جزء اقليم سرد و خشك و قسمتي از دشت مشهد -
قوچان، نيم خشك و سرد و بخش كوچكي از بلندترين ارتفاعات رشته كوه هاي بينالود و
هزار مسجد جزء اقليم مرطوب سرد مي‌باشد و در مجموع شهر مشهد داراي آب و هواي
متغير، اما معتدل و متمايل به سرد و خشك است و از تابستانهاي گرم و خشك و زمستانهاي
سرد و مرطوب برخوردار است. بيشترين درجه حرارت در تابستانها 35 درجه بالاي صفر و
كمترين آن در زمستان 15 درجه زير صفر و ميزان بارندگي متغير و ميانگين بارندگي
سالانه در مشهد حدود 253 ميليمتر مي‌باشد. رودخانه مهم آن كشف رود است كه از
شاخههاي مهم آن رادكان، طرقبه، جاغرق، دهبار، زشك، گلستان و دولت آباد است. منابع
تأمين آب زيرزميني دشت مشهد شامل چشمه، قنات، چاهعميق و نيمه عميق است.
فرهنگ و ادبيات استان خراسان
استان خراسان از دير باز يكي از مراكز مهم فرهنگ و زبان پارسي بوده است . اين بخش
از سرزمين ايران شاعران و نويسندگان بسياري را در خود پرورش داده است كه هركدام
سهم به سزايي در غناي فرهنگ ايراني داشته اند . از جمله آنها مي توان به حماسه
سراي بزرگ فردوسي نام برد . حكيم عمر خيام كه رباعيات او سراسر جهان را در نورديده
است . عطار نيشابوري كه از جمله بزرگترين عرفاو سخنسرايان ايران است . حاج
ملاهادي سبزواري فيلسوف اسلامي ، امام محمد غزالي فيلسوف بزرگ ، مهدي اخوان ثالث
شاعر نوپرداز معاصر ، دكتر محمد رضا شفيع ي كدكني شاعر و محقق برجسته معاصر و
بسياري ديگر از دانشمندان ، شاعران و عارفان كه هر يك سهمي در خور در اعتلاي
فرهنگ ايراني ـ اسلامي داشته اند .
نشريات مهم مشهد عبارت‌اند از روزنامه خراسان و روزنامه قدس كه در سطح كشوري منتشر
مي‌شوند، و هفته نامه نخست روزنامه شهرآرا كه مخصوص شهر مشهد است.
صنايع دستي استان
استان خراسان به لحاظ صنايع دستي از اشتهار خاصي برخوردار است .
مهمترين صنايع دستي اين استان قالي بافي است كه بافندگان آن سبك خاصي براي خود
ابداع كرده اند . سنگ تراشي ، سفال گر ي ، فيروزه تراشي ، نمد بافي ، دست بافي
و‌گليم بافي از ديگر صنايع دستي اين استان است .
صنايع غذايي، نساجي، معدني غذايي ، شيميايي ، دارويي ، برق والكترونيك ، و كاني غيرفلزي و صنايع قطعه سازي وفولاد كشاورزي از عمده‌ترين
صنايع مشهد به شمار مي‌آيند. مشهد دومين قطب توليد خودرو در ايران مي‌باشد.
مشهد يكي از قطب‌هاي اصلي توليد چرم در ايران بشمار مي‌آيد و كارخانه‌هايي نظير
چرم مشهد با توليد محصولات متنوع و باكيفيت در اين شهر قرار دارند. همچنين در سال‌هاي
اخير سرمابه گذاري در بخش پروژه‌هاي كلان اداري-تجاري رونق چشمگيري يافته است .
مشهد با دارا بودن بيشترين هتلها در سطح كشور قطب مهم توسعه گردشگري ايران محسوب
مي‌شود و برگزاري نمايشگاههاي گردشگري موجب افزايش آشنايي مردم و بازديدكنندگان با
قابليتهاي استان خراسان رضوي و از جمله مشهد در اين بخش مي‌شود.
از مراكز بزرگ تجاري اين شهر مي‌توان به زيست‌خاور، الماس شرق، پروما، تابان، كيان
سنتر و بازار رضا اشاره كرد. به دليل وجود جاذبه‌هاي فراوان تاريخي-مذهبي و فرهنگي
در مشهد، درحال حاضر نيمي از هتلها و هتل‌آپارتمان‌هاي ايران در شهر مشهد قرار
دارند.
نمايشگاه بين‌اللملي مشهد امروزه به‌عنوان بزرگترين و فعالترين نمايشگاه بين‌المللي
تجاري در ايران بعد از نمايشگاه بين‌المللي تجاري تهران فعاليت مي‌كند.
و داراي ده موزه جداگانه مي‌باشد، موزه توس واقع در كهن شهر توس در كنار آرامگاه
حكيم توس، موزه نادري واقع در باغ نادري در كنار آرامگاه نادرشاه افشار، موزه آب،
موزه علوم و تاريخ طبيعي مشهد، موزه بزرگ تاريخ طبيعي خراسان از جمله موزه‌هاي سطح
شهر مشهد است؛ كه بازديدكنندگان بسياري را به خود جذب مي‌كند.